بررسی ساختار و بلاغت نوحه‌های عاشورایی یغما جندقی (1196ـ 1276ق)

شعر شیعی، شاخه‌ای پربار از درخت تنومند شعر آیینی و شعری است حماسه‌ور، ملتهب، درد‌انگیز و مبارز که بارزترین نمود آن را در اشعار عاشورایی مشاهده می‌کنیم. یغما جندقی، از مشهورترین شاعران دورة بازگشت ادبی به شمار می‌آید که شهرت خود را مرهون سرایش اشعار عاشورایی و ابتکار قالب نوحه است. که با تغییراتی در ساختمان قصیده، پدید آورده است. ساختار نوحه‌های وی را در چهار دسته می‌توان تقسیم‌بندی نمود. اگرچه یغما از فضلا و دانشمندان نبود و قواعد شعر را نزد استادی نیاموخته بود، نوحه‌های عاشورایی او، مشحون از فنون و صنایع مختلف است و آفرینش‌های ادبی متعددی در تصویرهای شعری‌اش دیده می‌شود؛ جالب‌تر آن‌که وی با هوشمندی بسیار، این تصاویر شاعرانه را با تکلف بیان نکرده و این نوع شعر را برای مخاطب عام نیز قابل فهم کرده است. پس از بررسی فنون ادبی نوحه‌های یغما در دو گروه بدیع (لفظی و معنوی) و بیان، به این نکته پی می‌بریم که چون معمولاً نوحه‌ها به صورت گروهی و همراه با سینه‌زنی خوانده می‌شدند، در این نوع شعر، از صنایعی همچون واج‌آرایی، اشتقاق، جناس و تکرار که بارِ موسیقایی کلام را افزایش می‌دهند، استفادة بسیاری شده است. در میان صنایع بدیع معنوی و هم‌چنین صور خیال، آرایه‌هایی مانند تضاد، تناسب، تشبیه و استعارة مصرّحه که برای تمام مردم ساده و قابل فهم هستند، بیش‌ترین کاربرد را دارند.